Mniszek lekarski i mlecz to dwie różne rośliny, które dość często są przez ludzi mylone. Chociaż obie rośliny są do siebie trochę podobne, to jednak absolutnie nie wolno ich mylić. Tylko jedna z nich ma cenne właściwości lecznicze i jest jadalna właściwie w całości od korzenia aż po kwiat. Druga nie ma na nas żadnego specjalnego wpływu. Sprawy nie ułatwia to, że mniszek lekarski przez niektórych po prostu nazywany jest mleczem – chociaż zgodnie z botaniką mlecz to zupełnie inna roślina.
Mniszek lekarski
Mniszek lekarski, czyli roślina o łacińskiej nazwie Taraxacum officinale, znany jest również jako mniszek zwyczajny. Oprócz oczywiście potocznie i nieprawidłowo używanej nazwy mlecz. Podobnie jak w przypadku wielu roślin, a także ptaków, w lokalnych wiejskich społecznościach można się spotkać z kilkudziesięcioma różnymi używanymi do jej określenia nazwami. Należą do nich między innymi dmuchawiec, zdmuchawnik, wołowe oczy, mlyc, mleczaj, mnich, pąpawa,, podróżnik pospolity, psi mlecz, wilczy ząb czy żabi kwiat. Roślina ta występuje w Azji, w Afryce i w Europie. Łączna liczba jej opisanych gatunków to ponad tysiąc. W Polsce możemy się spotkać z ponad dwustoma z nich. Mniszek lekarski posiada liczne właściwości lecznicze wykorzystywane od dawna w medycynie ludowej i zielarskiej. Opisane one zostaną poniżej.
Mlecz zwyczajny
Mlecz to nazwa zarezerwowana w botanice dla roślin astrowatych z gatunku Sochanus. Grupa ta zawiera kilkadziesiąt gatunków spotykanych w Europie, Azji oraz Afryce. Najczęściej występującym jej przedstawicielem jest mlecz zwyczajny Sonchus oleraceus. W Polsce możemy spotkać się ponadto z gatunkami takimi jak mlecz błotny, mlecz kolczasty oraz mlecz polny. Mlecz nie posiada żadnych specjalnych właściwości leczniczych i jest uważany za zwykły chwast. Przez część ludzi uważany był lub nadal jest za szkodliwy dla człowieka, ale nie jest to prawdą. Taka opinia o nim powstała przez to, że gromadzi on dużo azotu i spożywające go zwierzęta chorowały z powodu zbyt mało urozmaiconej diety. Dla ludzie nie jest on jednak szkodliwy, ale nie ma też żadnego powodu, żeby spożywać go w jakiejkolwiek postaci.
Jak odróżnić mniszka lekarskiego od mlecza
Rozróżnienie tych roślin nie powinno stanowić dużego problemu, gdyż pomimo pewnych podobieństw różnice są jednak dość istotne i łatwo zauważalne. Mniszek lekarski posiada jedną lub kilka łodyg wyrastających z jednego, wspólnego systemu korzeniowego. Łodygi przypominają rurki i pozbawione są liści. Wszystkie liście mniszka wyrastają z rozety przy samej ziemi. Na końcu każdej łodygi wyrasta jeden żółty kwiat. Po przekwitnięciu zamienia się on w dmuchawca, którego nasiona są roznoszone przez wiatr na duże odległości. Mniszek kwitnie pod koniec kwietnia.
Mlecz ma tylko jedną grubą łodygę, która posiada liście i jest u góry rozgałęziona z kwiatkami umieszczonymi na każdym końcu. Liście mlecza ustawione są naprzemianlegle. Mlecze kwitną w lipcu i sierpniu.
Dla znawcy są to bardzo różne rośliny. Niestety do mniszka lekarskiego podobne są również między innymi pępawa, kozibród, brodawnik czy pasiecznik.
Mniszek lekarski zbiory
Mniszek lekarski ma bardzo liczne zastosowania w medycynie, w kosmetologii, zielarstwie i medycynie ludowej. Wykorzystywane są zarówno łodyga, liście, korzenie jak i sam kwiat. W zależności od tego, która część będzie wykorzystywana, zbiorów dokonuje się o różnych porach roku. Całe ziele zbiera się wczesną wiosną, jeszcze zanim wyrosną pąki kwiatowe. Kwiatostan zbiera się oczywiście w okresie kwitnienia, czyli w kwietniu. Zarówno całe rośliny jak i kwiat są natychmiast po zebraniu suszone. Korzenie zbiera na jesieni.
Mniszek lekarski właściwości lecznicze
W zastosowaniach zdrowotnych możemy spotkać się z preparatami z mniszka w postaci odwaru z korzenia, wina z korzeni, soku z liści, syropu z kwiatów czy kropli z ziela oraz herbatek ziołowych z mniszek lub z jego dodatkiem. Wykorzystywany bywa także świeży sok wykonany z liści tej rośliny.
Do najważniejszych zalet mniszka lekarskiego należą:
- Wspomaganie zachowania równowagi pH w żołądku;
- Działanie moczopędne;
- Pobudzanie trawienia, zwiększenie wydzielania soków trawiennych;
- Działanie antyoksydacyjne;
- Działanie antybakteryjne i antywirusowe;
- Obniżanie poziomu glukozy poprzez łagodne nasilenie wydzielania insuliny;
- Wspomaganie odporności;
- Pomoc w chorobach skóry;
- Działanie antynowotworowe;
- Wspomaganie odchudzania;
- Wzmacnianie włosów;
- Regulacja cyklów miesiączkowych.
Preparaty z mniszkiem stosowane są więc przy chorobach układu pokarmowego objawiających się zastojem żółci, zaburzeniami trawienia czy brakiem apetytu. Wspomagająco stosuje się go w terapii reumatyzmu, dny moczanowej, początkowego stadium cukrzycy i skąpomoczu. Kwiaty mniszka są często stosowany przy przewlekłych nieżytach jamy ustnej gardła czy oskrzeli. Mniszek jest również składnikiem bardzo wielu złożonych preparatów stosowanych na wszystkie powyższe dolegliwości.
Świeży sok z mniszka lekarskiego stosowany jest do odtruwania wątroby i nerek. Zawiera także duże ilości witaminy A niezbędnej do prawidłowego działania naszego wzroku. Uwaga: witamina A jest bardzo toksyczna i zbyt duża jej ilość wywołuje ciężkie zatrucie. Oprócz witaminy A w mniszku znajdziemy także witaminę C, B1, B2, B6 oraz K, a także liczne minerały. Świeży sok bywa także stosowany zewnętrznie do usuwania brodawek (okłady na kurzajki, brodawki i kłykciny kończyste), dobrze działa on we wczesnym stadium ich powstawania.
Należy pamiętać, że nie należy korzystać z preparatów z mniszkiem, jeśli cierpimy na niedrożność dróg żółciowych czy ropniaka pęcherzyka żółciowego. Nie jest on zalecany także osobom z kamicą nerkową, choć bywa wtedy stosowany, lecz tylko i wyłącznie pod nadzorem lekarza. Niektórzy ludzie są bardziej wrażliwi na substancje goryczkowe i u nich mniszek lekarski może wywołać zgagę i dolegliwości żołądkowe.
Dzięki swojemu działaniu antybakteryjnemu i antywirusowemu mniszek lekarski często wykorzystywany jest także w kosmetyce. Między innymi w licznych preparatach do pielęgnacji skóry.
Jak zrobić syrop z mniszka lekarskiego w domu?
4 czubate garście kwiatów mniszka lekarskiego, zalewamy litrem zimnej wody. Podgrzewać powoli do wrzenia, co jakiś czas mieszając. Po zagotowaniu zdjąć z ognia i dostawić na noc. Następnego dnia całość przecedzić i mocno wycisnąć kwiaty. Do powstałego płynu dodać 1 kg cukru i pół obranej cytryny, pokrojonej w plasterki. Naczynie pozostawić na wolnym ogniu i odparowywać przez około godzinę. Pozostawić na noc i kolejnego dnia znowu odparowywać na ogniu przez godzinę. Tak postępować przez 3 dni. Syrop nie może być za rzadki, ani za gęsty.
Syrop taki może być doskonałym zamiennikiem miodu.
Z mniszka można również przygotować sałatkę, czy wino. Sałatka z mniszka doda energii, dlatego jest idealna na poranne śniadanie lub przekąskę w ciągu dnia.